رمزارز چرا و چگونه متولد شد؟
رمزارز یا ارز دیجیتال نامهایی هستند که در سالهای اخیر بسیار از آن شنیدهایم. بیت کوین واحد پولی است که با وعدهی رهایی از سیستمهای دست و پاگیر و بعضا بحرانساز متمرکز مالی متولد شده است. ، نگاهی به بیت کوین و آنچه که در پس پردهی این نام نهفته، داشته باشیم.
شاید سادهترین تعریف از بیت کوین، تشریح آن بهعنوان یک واحد پول رمزنگاری شده و مجازی باشد که از امنیت بالایی برخوردار است. بیتکوین و رمز ارز را باید فرزند خلف اینترنت و فناوریهای روز بدانیم. بسیاری بیت کوین و رمز ارز را واحد پول آینده میخوانند. شماری نیز این واحد پول را روشی برای رهایی از سیستم متمرکز مالی میدانند که مسبب بسیاری از بحرانهای مالی و عدم مدیریت صحیح پول در اقتصاد است. این افراد ظهور بیتکوین ورمز ارز را به فال نیک گرفته و استفادهی گسترده از آن را پایانی بر سلطه، رکود و نابرابری میخوانند.
اما به واقع بیت کوین چیست؟ چه کسی آن را خلق کرده و این واحد پولی چگونه قادر است در برابر تقلب، هک و نفوذ، بهسادگی تعاریف ارائه شده از آن مقاومت کند؟ چرا بیتکوین ورمز ارز برتر از سیستمهای پولی کنونی است؟ در این سیستم از چه روشی برای تبادل پول استفاده میشود؟ اقتصاد حول بیت کوین و رمز ارز چه وضعیتی دارد؟ آیا بیت کوین و رمز ارز تنها رمزارز است یا واحدهای پولی دیگری با الهام از فناوری بیتکوین ایجاد شدهاند؟
نگاهی به مشکلات نظام پولی جهان:
کافی است تا گشتی در اینترنت زده و شماری از مطالب منتشر شده در تشریح بیتکوین را مطالعه کنید، نقطهی مشترکی که اغلب مقالات و مطالب منتشر شده در مورد بیت کوین به آن اشاره میکنند، رهایی از مشکلات سیستم پولی کنونی مورد استفاده در صورت مهاجرت به سمت بیت کوین است، اما تقریبا در هیچ یک از موارد، اشارهای به نواقص موجود در سیستم پولی کنونی نمیشود. شاید از جملهی مواردی که در بسیاری از نوشتهها تأکید بسیاری روی آن شده، سهولت انتقال بیتکوین از شخصی به شخص دیگر در بعد جهانی است، چراکه با استفاده از بیتکوین میتوان مبلغ دلخواه خود را در تنها در چند دقیقه فارغ از نزدیک یا دور بودن شخص مورد نظر، به حساب وی واریز کرد و برای این واریز نیز درصدی از میزان واریز شده به نام کارمزد یا موارد دیگر کسر نخواهد شد. اما انتقال ساده و بدون دردسر پول تنها قابلیت بیت کوین نبوده و تنها ضعف سیستم پولی کنونی نیست، بلکه فاکتورهای بسیار مهمتری وجود دارند که انتقال پول بدون عوارض در کنار آنها رنگ میبازد. بهتر است به بحث اصلی خود بازگردیم که بررسی مشکلات موجود در سیستم پولی کنونی مورد استفاده در دنیا است. بهنظر نگارنده، بررسی همین مشکلات نقش پررنگی در درک اهمیت بیت کوین دارند. حتی با بررسی نظام پولی جهان میتوان حدس زد که چرا بیت کوین در چند سال اخیر ظهور کرده و بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با بررسی نظام پولی میتوان نتیجه گرفت که آیا بیت کوین زادهی ذهن یک هکر علاقمند بوده یا احساس نیاز باعث تولد آن شده؟ حتی میتوان گمانههایی نیز در خصوص چرایی ناشناس بودن خالق بیت کوین مطرح کرد. برای درک بهتر نظام پولی بهتر است در ابتدا شماری از مفاهیم را تعریف کنیم.
پول (Money) یا ارز (Currnecy)؛ تفاوت چیست؟
پول از جملهی عناصر زندگی بشر است که قدمت آن به چندین هزار سال میرسد. پس از آنکه داد و ستد به یکی از ارکان زندگی بشری تبدیل شد، بشر همواره بهدنبال راهی بود تا معاملات خود را سر و شکل منظمتری بدهد، چراکه مبادلهی کالا به کالا بعضا پاسخگوی ظرفیت رو به افزایش مبادلات نبوده و از این رو رفته رفته مفهوم پول در جوامع بشری جا افتاد. بشر ابتدا مواد و عناصر مختلفی را برای استفاده بهعنوان یک میانجی برای مبادلات مورد استفاده قرار داد. استفاده از گندم یا سایر مواد در برخی دورههای زمانی ثبت شده، اما رفته رفته بشر به این نتیجه رسید که باید از عنصری بهعنوان پول یا میانجی برای انجام معادلات استفاده کند که پنج ویژگی اصلی داشته باشد. این پنج ویژگی که برای گفته عنوان پول باید برقرار شوند، شامل قابل حمل بودن، ماندگاری، تقسیم پذیری، برابری مشخصات تمام اجزا و حفظ ارزش در طول سالیان مختلف است. بشر در طی قرون متمادی به این نتیجه رسید که طلا و نقره تمام ویژگیهای تبدیل شدن به پول را دارند و از این رو اولین سکههای ضرب شده در چند هزار سال گذشته، با استفاده از طلا و نقره بود. ورود سکههای ضرب شده از طلا و نقره به برخی کشورها باعث شد تا رونق اقتصادی ایجاد شده و وضع معیشتی مردم بسیار بهبود یابد. از جملهی این کشورها میتوان به روم باستان اشاره کرد که رونق اقتصادی منجر به ایجاد تحولات سیاسی و فرهنگی شده و باعث شد تا این امپراطوری به پیشرفتهای خارقالعادهای دست یابد.
اما آنچه که امروزه برای خرید کالا، خدمات و پرداخت هزینهها مورد استفاده قرار میدهیم، پول نیست، چراکه تمام پنج ویژگی اشاره شده در بالا، در مورد اسناد کاغذی که امروزه در تمام جهان مورد استفاده قرار میگیرد، صادق نیست. شاید از خود بپرسید که دلیل این موضوع چیست؟ پاسخ این سؤال بسیار ساده است؛ تمام وجههای رایج مورد استفاده در کشورهای جهان، بدون پشتوانه هستند. شاید این پاسخ در ابتدا دور از ذهن و غیرمنطقی بهنظر برسد، درواقع بسیاری از شنیدهها و باورهایی موجود در ذهن اغلب مردم جامعه حکایت از این دارد که پول با پشتوانهی طلا چاپ میشود، درحالیکه پس از سال ۱۹۷۱ تمام واحدهای پولی وابسته به دلار که یک ارز جهانی است، بدون پشتوانه چاپ میشوند. این موضوع در مورد ریال ایران نیز صادق است. اما چاپ اسکناس و ضرب سکهی بدون پشتوانه به چه معنی است و چرا باید میان پول و وجه رایجی (money VS Currency) که این روزها مورد استفاده قرار میگیرد، تفاوت قائل شد؟ پاسخ در عدم برقراری تمام پنج شرطی است که در سطرهای بالا در مورد آن توضیح دادیم. اسکناس و سکههایی که بدون پشتوانه چاپ یا ضرب میشوند، قابلیت حفظ ارزش خود را ندارند؛ شاید این دلیل برای شما بسیار ملموس باشد، چراکه ارزش وجه رایج در کشورمان نیز در سالهای اخیر بسیار کاهش یافته و با نگاهی طولانی مدت میتوان دید که این کاهش ارزش در سالهای متمادی اتفاق افتاده و شدت آن در چند سال اخیر بسیار بیشتر بوده است. کاهش ارزش وجه رایج تنها در مورد کشورمان نبوده و این موضوع گرییان اقتصاد جهانی و به بیان بهتر تمام اقتصادهای دلار محور را گرفته است، بطوریکه ارزش دلار آمریکا بهصورت میانگین در هر سال ۲ درصد کاهش پیدا میکند. پس نتیجه میگیریم که اغلب واحدهای پولی و وجههای رایجی که در کشورها مورد استفاده قرار میگیرند، پول نیستند، چراکه پنجمین و مهمترین فاکتور تبدیل شدن به پول که همان حفظ ارزش است، در هیچ یک از واحدهای پولی، مخصوصا دلار وجود ندارد. اما دلیل این موضوع چیست؟ در ادامه به تشریح این موضوع و چرایی چاپ پول بدون پشتوانه پس از سال ۱۹۷۱ خواهیم پرداخت.
بیت کوین چگونه متولد شد؟
همه چیز با انتشار مقالهای با عنوان بیت کوین: سیستم همتابههمتا پول الکترونیک (Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System) در روز جمعه ۱۰ آبان ۱۳۸۷ (۳۱ اکتبر ۲۰۰۸) آغاز شد. این مقاله در ۹ صفحه تنظیم شده بود. در این مقاله بهصورت جامع در خصوص یک سیستم پرداخت هتمابههمتا با عنوان بیت کوین توضیحاتی ارائه شده و حتی بخشی از کدهای توسعه یافته برای پیادهسازی این سیستم نیز درون این مقاله گنجانده شده بود. نویسندهی این مقاله کسی نیست جز ساتوشی ناکاموتوی معروف اما ناشناخته؛ ناکاموتو پس از انتشار مقالهاش، مشغول پیادهسازی کدها بهصورت متن باز شد و سیستم بین کوین ورمز ارز را در ژانویه سال ۲۰۰۹ رسما معرفی کرد. بیت کوین را باید اولین سیستم پولی غیرمتمرکزی بدانیم که پا به عرصهی وجود گذاشت.
توسعه و معرفی یک سیستم با اسم مستعار را باید حرکت هوشمندانهای خواند، چراکه توجه افراد بهجای پرداختن به شخصیت توسعهدهنده و ابداع کنندهی این سیستم، جلب کارکرد خود سیستم خواهد شد. به واقع میتوان سیاست در پیش گرفته شده توسط ناکاموتو را نیز دارای چنین اثری خواند. نهایتا باید به این نکته اشاره کرد که امروز، بیت کوین بسیار بزرگتر از ساتوشی ناکاموتو است.
در بخش اول این مقاله به سراغ بررسی چرایی تولد رمزارز پرداختیم. بررسی نظام پولی کنونی جهان بهترین روش برای تشریح لزوم تولد بیت کوین است، به بیان بهتر، با نگاهی به وضعیت اقتصاد جهان میتوان به جرات گفت که تولد بیت کوین نه یک سیستم صرفا بهتر و منطبق بر فناوریهای روز، بلکهی اجباری برای رهایی از بحرانهای مالی آینده است. شاید دلیل اینکه شماری ساتوشی ناکاموتو را یک فرد تصویر نکرده و بیت کوین را نتیجهی کار یک سازمان یا تیم میدانند نیز همین باشد، چراکه این سیستم با هدف معین و در زمان مشخصی معرفی شده است. درواقع بیت کوین اغلب ویژگیهای طلا و نقرهای را دارد که در زمان باستان از آن بهعنوان پول استفاده میشد و تا چند دهه پیش نیز بهعنوان پشتوانهای برای وجههای رایج مورد استفاده قرار میگرفت.
بررسی ساختار فنی و امنیت بیت کوین
رمز موفقیت بیت کوین ورمز ارز در القابی که به این رمزارز نسبت داده شده، نهفته است؛ بنیان بیتکوین برپایهی رمزنگاری استوار شده و همین امر علت ماندگاری و پیشرفت روزافزون این سیستم است. در ادامه و در بخش دوم آن، به سراغ ساختار فنی و امنیتی این واحد پولی رفتهایم. همانطور که در بخش ابتدایی اشاره شد، رمزارز با انتشار مقالهای با عنوان «Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System» در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۸۷ متولد شد. ساتوشی ناکاموتو با انتشار مقالهی موردنظر، راهکاری را برای یک سیستم مالی جدید ارائه داده که در آن نیازی به وجود یک نهاد مرکزی به منظور کنترل تمام تراکنشها نیست. ناکاموتو طی این مقاله که در ۱۲ سرفصل تنظیم شده، به توضیح مسئله و همچنین راهکار خود با عنوان بیت کوین پرداخته است.
در ادامه، با مبنا قرار دادن مقالهی ساتوشی ناکوموتو به بررسی بیت کوین ورمز ارز از جنبهی فنی خواهیم پرداخت. همچنین امنیت تراکنشهای صورت گرفته با استفاده از رمزارز را از نظر برگشتپذیر بودن و امکان انجام تقلب از نظر خواهیم گذراند.
در قسمت اول با نگاهی به نظام پولی کنونی رایج در سراسر جهان به این نکته اشاره کردیم که بیت کوین یا بهطور کلی رمزارز نه یک سیستم جایگزین، بلکه یکی از گزینههایی است که درنظرگرفتن آن با اتمام دوران سیستم پولی که بشر مورد استفاده قرار میدهد، اجتناب ناپذیر خواهد بود. بیت کوین و رمز ارز تمام ویژگیهای تبدیل شدن به یک سیستم پولی رایج را دارد و ویژگیهای آن، رمزارز را به یک گزینهی ایدهآل برای استفاده در دوران فناوریهای نوین تبدیل کرده است.
بیت کوین چه ویژگیهای مهمی را عرضه کرده است؟
ناکاموتو در طرح مسئلهی خود، دو موضوع را نقطهی ضعف نظام پولی کنونی مورد استفاده در جهان خوانده است. یکی از این موارد، امکان ارسال پول، بصورتی است که کاربر هزینه و کارمزد کمی از بابت انتقال مبلغ خود پرداخت کند. در این مقاله به این موضوع اشاره شده که کارمزد دریافت شده برای میانجی شدن در ارسال پول، باعث افزایش هزینهها شده و درواقع بعضا کم بودن مبلغ مورد نظر برای ارسال، انتقال پول را منطقا توجیه ناپذیر میکند. مشکل دیگری که ناکاموتو از آن اسم برده، انجام تراکنشهایی برگشت پذیر است که این موضوع امکان کلاهبرداری را در سیستم کنونی امکانپذیر میکند. به بیان بهتر کلاهبرداران، سیستم مرکزی را به گونهای مورد سواستفاده قرار میدهند که بدون اینکه پولی از حسابشان کسر شود، اقدام به خرید کالا یا واریز پول کنند.
ناکاموتو در مقالهی خود بهصورت کامل با بیان مشکلات موجود در سیستم پولی کنونی مورد استفاده به بیان راهکار خود پرداخته و سپس با بررسی مشکلاتی که میتواند این سیستم را با اختلال روبهرو کند، به ارائهی روشهای مقابله با این مشکلات نیز پرداخته است. برای مثال میتوان به بهرهگیری از مفاهیمی نظیر امضای دیجیتال (Digital Signature)، اثبات کار (Proof of Work)، انگیزه (Incent) و تابع رمزنگاری شده یا هش (Hash Function.HSA-256) اشاره کرد. در ادامه به بررسی هر یک از مفاهیم اشاره شده و کاربرد آن در فرایند گردش مالی بیت کوین خواهیم پرداخت.